دکترحسين عبده تبريزي، رئيس سابق سازمان بورس عنوان كرد اشتباهات‌فاحش‌بانک‌ مرکز?

 زمستان ۹۰ بازار ارز و طلای کشور رکوردهای حیرت‌آوری را شاهد بود. قیمت دلار در صعودی کم سابقه در عرض یک ماه به بالاتر از۲۰۰۰ تومان رسید. به‌دنبال دلار، بازار سکه طلا ابتدا کاهلی نشان داد و تأمل کرد. اما پس از اندکی، بازار جامانده سکه حرکت دیوانه وار خود را آغاز کرد و طی ۱۰ روز از ۶۵۰ هزار تومان به بالاتر از یک میلیون تومان رسید. هرچند در ماه‌های اخیر از شدت تلاطم نرخ طلا و ارز کاسته شده، با این حال نمی‌توان از آثار چنین تلاطم‌هایی در محیط کسب وکار کشور صرف‌نظر کرد. وقتی بازده ماهانه و حتی هفتگی طلا و ارز بیش از بازده سالانه کسب وکارهای تولیدی شود، انگیزه‌ای برای صاحبان چنین کسب وکارهایی باقی نمی‌ماند.

در چنین محیطی، صاحبان کسب وکار به دقت نرخ بازده خود را با منفعت سرمایه طلا و ارز مقایسه می‌کنند. چنین مقایسه‌ای توجیه اقتصادی ادامه فعالیت آنها را دچار اختلال می‌کند. افسون سود بازارهای طلا و ارز صاحبان کسب وکارها را ناامید می‌کند و تلاش برای خلق ارزش از مجرای تولید، کاری پرزحمت و کم درآمد تلقی می‌شود. به قول فردوسی وضعیتی پیش می‌آید که در آن «هنر خوار شد، جادویی ارجمند». زمانی که تولید که محل اصیل خلق ارزش است به لحاظ اقتصادی به صرفه نباشد، پایه اصلی رشد اقتصادی سست می‌شود و فروپاشی سیستم اقتصادی محتمل می‌شود. به نقل از همشهری اقتصاد علاوه بر کسب وکارهای تولیدی، صنعت بانکداری نیز به طور جدی در معرض آسیب‌های ناشی از تلاطم افسارگسیخته نرخ طلا و ارز قرار دارد.

 انگیزه سفته بازی پول تقاضای نگهداری ثروت به اشکال نقدتر را تحریک می‌کند. چنین انگیزه‌هایی، پول‌های داغی ایجاد می‌کند که سطح منابع قابل اتکای بانکی را به نسبت پایین می‌آورد، چراکه پول‌های داغ ذخیره نقدینگی بالایی می‌طلبند. بدین‌ترتیب بانک‌ها هزینه پول‌هایی را می‌پردازند که مجبورند قسمت قابل توجهی از آنها را ذخیره کنند. وضعیتی که به وضوح در میان بانک‌های کشور قابل مشاهده است. پیامد مستقیم افزایش ذخیره نقدینگی، افزایش هزینه وجوه بانک‌های کشور است. از طرفی دیگر، بازارهای متلاطم سطح رقابت را در میان بازیگران صنعت بانکداری تشدید می‌کند. نگرانی از خروج وجوه، بانک‌ها و موسسات را وادار می‌کند‌که به طور رسمی و غیررسمی نرخ‌های بالاتری را به سپرده‌گذاران پیشنهاد دهند.

بدین‌ترتیب رقابت نهادهای فعال در بازار پول به کمک اهرم آشفته بازار طلا و ارز باز هم هزینه وجوه بانک‌ها را افزایش می‌دهد. بانک مرکزی برای مقابله با کاهش انگیزه‌های سفته بازی طلا و ارز در زمستان سال ۹۰ نهایتا مجوز افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی را صادر کرد. متعاقبا بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری نرخ‌های سود خود را رسما بالا بردند. با احتساب سپرده قانونی، هزینه مطالبات مشکوک الوصول و هزینه سربار، هزینه پول برای بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری از زمستان ۹۰ به بعد، از۲۵ درصد در سال هم فراتر رفت. البته برخی از بانک‌ها سپرده‌های حساب جاری و سپرده‌های دولتی دارند که نرخ یادشده را تعدیل می‌کند. اما به هرحال می‌توان گفت نرخ سود بانک‌ها و موسسات اعتباری بسیار بالا رفته است. بنابراین درحال حاضر صورت سود و زیان بانک‌های کشور به دلیل افزایش هزینه‌های جذب سپرده متحمل فشارهایی جدی است. سودآوری واسطه‌های مالی به دلیل کاهش دامنه نرخ سود تسهیلات و نرخ سود سپرده‌ها به شدت تضعیف شده است.

برخی اقدامات و اشتباهات بانک مرکزی
تلاش‌های مقام ناظر (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) طی زمستان۹۰ برای کنترل بازار پول بارها با ناکامی مواجه شد. آنچه از بررسی اقدامات بانک مرکزی جهت تنظیم بازارهای طلا و ارز مستفاد می‌شود این است که همگی اثر موقت داشته اند؛ همگی اقداماتی دفاعی بوده‌اند که در پاسخ به آخرین حرکت بازار صورت گرفته است؛ اغلب بدون توجه به سازوکارهای قیمت گذاری بازار اعمال شده است؛ همگی عدم تعادل‌های بازار را تشدید کرده و در نهایت عموما به بروز رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی بازیگران بازار دامن زدند. بانک مرکزی اولین اشتباه خود را با کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی در بسته سیاستی-نظارتی ۹۰مرتکب شد و به رغم هشدارهای صاحب نظران اقتصادی و بدون لحاظ بازخوردهای حاصل از اعمال آن، تا بهمن ماه بر تصمیم ناصواب خود اصرار ورزید.

گفتنی‌است به تصویب رساندن قانون قاچاق نگهداری، حمل و معامله ارز در خارج از شبکه بانکی اشتباهی فاحش از طرف بانک مرکزی بود؛ چنین کاری همانند پاک کردن صورت مسئله بود. تصویب این قانون همراه با کاهش معاملات ارز در بازار آزاد کشور، قسمت قابل توجهی از بازیگران این بازار را به بازار طلای کشور منتقل کرد؛ بازاری که ظرفیت چنین تقاضایی را نداشت. در واقع بازیگران بازار ارز در جست وجوی خود برای یافتن کالای جایگزین ارز، طلا و بخصوص سکه بهار آزادی را بهترین گزینه تشخیص دادند. فشار ناشی از تقاضای مازاد در بازار طلا به اندازه‌ای زیاد بود که قیمت سکه بهار آزادی را طی چند روز بیش از ۸۰ درصد افزایش داد.

منبع:تهران امروز